سرقت ادبی یا سرقت علمی معادل واژه لاتین Plagiarism است که در فارسی به آن پلیجریزم یا پلاجیاریسم نیز گفته می‌شود.
سرقت ادبی هنگامی اتفاق می افتد که یک فرد، ایده، متن و یا طرحی از هر حوزه‌ای شامل کتاب، فیلم، مقالات، نقاشی‌ها، اختراع، عکس، موسیقی، محتوای سایت و… را که حاصل فکر و تلاش شخص یا اشخاص دیگری به نام خود منتشر کند یا بدون ذکر نام صاحب اثر از آن استفاده کند.
در سایت کارپردازان راجع به جرایم مختلفی توضیح داده شده است.
انواع سرقت ادبی
پلاجیاریسم دارای انواع مختلفی است؛ می‌تواند در حوزه‌های ادبیات، هنر، پژوهش‌های دانشگاهی و رسانه رخ دهد. هر یک از این موارد به ترتیب سرقت ادبی، هنری، علمی و رسانه‌ای نامیده می‌شود. سرقت علمی از هر نوع آن، مشکلات زیادی برای فعالان آن حوزه به وجود می‌آورد.
مشکلاتی که باعث می‌شود خالق اثر، سود کمتری از کار خودش ببرد و ارزش کارش تا حدودی نادیده گرفته شود. درنتیجه چندین روش تشخیص سرقت علمی و سرقت ادبی هست تا خروجی آثار دچار پلیجریزم نباشد. به‌طور کلی، برای بیان انواع سرقت فکری و محتوایی از اصطلاح سرقت ادبی استفاده می‌شود.
تشخیص سرقت ادبی
اکنون به نحوه تشخیص سرقت ادبی می پردازیم؛ مناسب‌ترین راه تشخیص سرقت ادبی نرم افزار تشخیص سرقت ادبی است. البته نتایج آنها را باید با ضریب خطا پذیرفت. در این زمینه، باید به دنبال یافتن بهترین نرم افزار تشخیص سرقت ادبی باشیم.از سایت های معروف Plagiarism Detector از مهم‌ترین نرم‌افزارهای رایگان تشخیص سرقت ادبی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- Copyleaks Plagiarism Checker
- PaperRater
- Dupli Checker
- PlagScan
- Quetext
- Plagiarism Detector
مجازات سرقت ادبی چیست؟
سرقت ادبی تقریباً در همه کشورها جرم است و براساس قوانین خاص آن کشور، مشمول مجازات می‌شود. طبق قوانین، سرقت ادبی در شکل های مختلف آن، اعم از چاپی، الکترونیک، عمدی یا سهوی، جرم است.
اما چطور از سرقت ادبی جلوگیری کنیم؟ چگونه خودمان مرتکب سرقت ادبی نشویم؟ باتوجه به توضیحات داده شده اگر در حرفه ی خود مورد سرقت ادبی قرار گرفته اید برای شکایت یا پیگیری قانونی می توانید به سایت تیم وکلا مراجعه نمایید.
پیشگیری از سرقت ادبی
مؤسسات، مجلات و سازمان‌های فعال در حوزه‌های علمی و ادبی برای پیشگیری از سرقت ادبی، کارهایی انجام می‌دهند و روش هایی را انجام مدهند. این اقدامات تا حدودی مؤثر بوده‌اما بطورکامل، موفق به این کار نشده‌اند.
برای اینکه در نوشته‌هایتان اسیر سرقت ادبی نشوید به توصیه‌های زیر دقت کنید:
- در کارها و مطلاب خود استناددهی و ذکر منابع رافراموش نکنید.
- از نقل‌قول‌ها استفاده کنید و در متن مشخص نمایید که قصد سرقت ادبی ندارید.
- در صورت بهره‌بردن از ایده‌های دیگران که به شکل نقل‌قول مطرح نمی‌شوند از بازنویسی اصولی کمک بگیرید.
در ذکر منابع و استناددهی باید فقط به مواردی اشاره داشته باشید که قیدنکردن‌شان سوتفاهم به‌وجود می‌آورد و شائبه سرقت ادبی را پیش می‌کشد. یادتان باشد که ذکر منابع و استناددهی برای مواردی که جهان‌شمول است و عمومی غیرضروری خواهد بود. برای ذکر سایتیشن هم روش‌های مختلفی وجود دارد:
- استفاده از سبک APA؛
- بهره‌مندی از فرمت MLA؛
- استفاده از سبک شیکاگو؛
- و… .
دانشگاه‌های مختلف از سبک استناددهی مخصوص به خود بهره می‌برند. بنابراین باید در هنگام تولید محتوا برای آنها به خواسته‌شان دقت داشته باشید. استناد دادن به منابع از طریق سبک‌های مختلف و از روش‌های گوناگون مانند ارجاع با فوت‌نت(Footnote)، اندنت(endnote) یا ارجاع‌دهی درون‌متنیِ این‌تکست‌سایتیشن (in-text citation) صورت می‌گیرد. در ارجاعات درون‌متنی معمولا فقط به سال انتشار و نام نویسنده اشاره می‌شود. اما فهرست منابع شامل اطلاعاتی جزئی‌تر و کامل‌تر است: مثلا عنوان کار و وبسایتی که دسترسی به محتوا را ممکن می‌کند.
مجازات سرقت ادبی
در ایران طبق ماده ۲۳ قانون حمایت از حقوق مؤلفان ، اگر فردی تمام یا قسمتی از اثر دیگران را که مورد حمایت این قانون است به نام خود یا به نام پدید آورنده (بی‌اجازه) منتشر و عرضه کند به حبس تأدیبی از شش ماه تا ۳ سال محکوم خواهد شد. در برخی از دانشگاه‌ها درصورتی‌که اساتید و پژوهشگران مرتکب سرقت علمی شوند، فارغ از اینکه اعتبار خویش را از دست خواهند داد، مجازات‌هایی از تعلیق تا اخراج نیز در انتظارشان خواهد بود.
سخن پایانی
کپی‌برداری از آثار دیگران اصلا کار سختی نیست. خیلی راحت می‌توانیم متنی را از مقاله‌ای چاپ‌شده یا حتی سایتی اینترنتی کپی و به نام خود منتشر کنیم. وکلای حقوقی کارپردازان برای ارائه ی انواع مشاوره ی حقوقی و دریافت نوبت در خدمت شما هستند. استفاده از آثار دیگران بدون ذکر منبع کار بسیار ساده‌ای است، اما در نهایت چه چیزی نصیبمان می‌شود؟ نتیجه پلاجریسم چیست؟ اگر آثار دیگران را کپی کنیم، در نهایت اثر باارزشی خلق نکرده‌ایم. در این صورت نه‌تنها قدرت تفکر و استدلالمان را دست‌کم گرفته‌ایم، بلکه تلاشی هم برای رشد آن نکرده‌ایم!
زمانی که از یک اثر با ذکر منبع استفاده می‌کنید، هم قدرت تفکرتان را پرورش داده‌اید و هم ارزش اثرتان چندین برابر می‌شود. پس صرف‌نظر از اینکه در قوانین برای سرقت ادبی مجازاتی در نظر گرفته شده است یا نه، از این کار اجتناب کنیم تا قدمی هرچند کوچک برای توسعه علم و دانش برداریم.
